- جمع آوری موضوعات محورى و مهم مقاله
قبل از شروع به نوشتن باید همه موضوعات محورى و مهمى را که می خواهید در متن مطرح کنید، جمع آوری نمایید.
2- نوشتن متن و عناوین فرعى هر یک از آن ها
قبل از نوشتن متن، بر اساس موضوعات محورى و مهم مقاله که قبلاً روى برگى نوشته اید، عناوین فرعى و چه بسا فرعی تر مقاله تان را روى برگى بنویسید. عنوان و مقدمه مانند تنه یک درخت هستند و عناوین فرعى متن چون شاخه های آن.
ممکن است هر عنوان فرعی خود صاحب عنوانهای فرعی تر باشد. این عنوانهای فرعی تر هم می شوند شاخه های نازکتر جدا شده از یک شاخه ضخیم تر.
مبادا در متن مقاله تان یک عنوان فرعی تر وابسته به یک عنوان فرعى را برجسته کنید، درحالی که  از آن عنوان فرعى هیچ خبرى نیست.
قبل از شروع به نوشتن سعى کنید عناوین فرعى و فرعى‏تر مقاله را بنویسید.
بهتر است همان وسواس منطقى را که در نوشتن عنوان اصلى مقاله داشته‏اید در نوشتن عناوین فرعى و حتى فرعى‏تر مطالعه نیز داشته باشید.
3- واضح نوشتن‏
واضح‏نویسى هم قواعدى دارد که به بعضى از مهم‏ترین آن‏ها اشاره مى‏کنیم:
- مهم‏ترین شرط، تسلط علمى مؤلف به موضوع مقاله است.
- درحالی‏که این توانایى را دارید که از لغات ساده‏تر استفاده کنید، هیچ‏گاه در القاى مطلبتان به لغات مشکل متوسل نشوید.
- حتى‏المقدور سعى کنید مطالبى را که مى‏نویسید تکرار نکنید.
- سعى کنید جملاتى را که مى‏سازید کوتاه باشند. جمله هرچه کوتاه‏تر باشد، خواننده آن را آسان‏تر تحلیل و پردازش خواهد کرد.
4- رعایت قوانین پاراگراف‏
پاراگراف‏ها هم مثل جمله‏ها، هرچه کوتاه‏تر باشند بهتر و اثربخش‏تر خواهند بود. اصلى‏ترین نکته‏اى که باید در تنظیم یک پاراگراف لحاظ کنید وحدت موضوعى آن است. در هر پاراگراف، با توجه به مقتضیات متن، فقط یک موضوع با شاخ و برگ‏هایش مطرح مى‏شود.
نکته دیگر آن که، در هر پاراگراف همین موضوع واحد باید با وضوح کافى تبیین شود.
از اضافه کردن مسلسل کلمات به هم بپرهیزید.
5- بند (پاراگراف)
بند، واحد اطلاعاتى است که پیرامون اندیشه‏اى خاص که به آن اندیشه اصلى مى‏گویند، شکل مى‏گیرد. بند مطلوب، بندى است که خواننده بتواند از طریق ساخت و گستره آن، اندیشه اصلى را به درستى دریابد.
6- ساختار بند
نقش اصلى هر بند ارائه اندیشه‏اى واحد است. هر بند باید به یک موضوع و تنها یک موضوع بپردازد. در این زمینه باید بر آنچه مهم است تأکید ورزد و از آنچه غیر مهم است آسان گذشت. طول بند باید آن‏قدر باشد که مطلبى واحد به‏طور جامع و مانع در آن بیان شود.
7- جمله اصلى‏
هرگاه اندیشه اصلى در جمله‏اى واحد بیان شود، آن جمله را جمله اصلى مى‏خوانند. جمله ممکن است در آغاز، میان یا پایان بند، بیاید. جمله اصلى را باید تا حد امکان در آغاز بند بیان کرد.
نویسنده به سهولت خواهد دانست که چه اطلاعاتى باید در آن بند بیاید و چه اطلاعاتى زائد شمرده مى‏شود. خواننده نیز به آسانى در خواهد یافت که موضوع بند درباره چیست. سایر جمله‏هاى بند را که به تشریح و بازگشودن اندیشه جمله اصلى مى‏پردازند، جملات پشتیبان مى‏خوانند. گاه اندیشه اصلى در یک جمله بیان نمى‏شود، بنابراین، بند داراى جمله اصلى نیست بلکه اندیشه اصلى به‏طور ضمنى بیان شده است.
8- پروراندن کلمات‏
مطالبتان را خوب بپرورانید.
توصیه اول: تا زمانى که مقدمات و لوازم یک نتیجه‏گیرى یا یک حکم را با نظم منطقى بیان نکرده‏اید، سراغ بیان آن حکم یا نتیجه‏گیرى نروید.
توصیه دوم: مقاله باید انسجام منطقى داشته باشد. هر مطلب باید رابطه واضح و منطقى را با مطلب قبل و بعد از خودش دارا باشد.
9- جمله‏بندى مى‏تواند اثر مقاله را بیفزاید.
نوشته خود را مرور نمایید و زیر فاعل هر قسمت یا جمله خط بکشید و هم‏چنین مهم‏ترین جمله در هر پاراگراف را معین نمایید. جملاتى که با فاعل شروع مى‏شوند، راحت‏تر فهمیده مى‏شوند. جملات کلیدى را در اول هر پاراگراف بیاورید چراکه اثر بیشترى نسبت به آخر پاراگراف یا اواسط جمله خواهد داشت.
10- مقاله را کوتاه بنویسید
- ویراستاران به نفع مقالات کوتاه (و فهرست منابع کوتاه) جهت‏گیرى مى‏کنند زیرا تعداد صفحات چاپ ارزشمند است.
- امتناع از واژه‏هایى مثل «حالا» (Now) بهتر از «این لحظه از زمان» و کلمه «موافقت» بهتر از عبارت «رسیدن به نتایج مشابه» است.
- گاهى کل مطلب یک پاراگراف زیادى است، مقدمه معمولاً به خوانندگان آنچه را از قبل مى‏دانند گوشزد مى‏کند و نتایج نباید در بخش بحث تکرار شود.
- قانونى موجود است که مى‏گوید بخشى از نوشته که شما بیش از همه به آن افتخار مى‏کنید (مهم است) همان بخشى است که باید در ابتدا آورده شود.
11- هرچه جملات بلند باشند احتمال گیج شدن بیشتر است.
خواندن جملات بلند متن را خسته‏کننده مى‏کند. ممکن است کنترل ساختار جملات در عبارات پیچیده از دست برود، ممکن است زمان‏ها اشتباه شوند و گاه امکان دارد فعل و فاعل آن‏گاه که در ساختارى مبهم با فاصله زیاد از هم قرار بگیرند نیز با هم تطابق نداشته باشد.
12- خوانندگان خود را گیج نکنید.
هیچ چیزى سریع‏تر از آوردن کلمات اختصارى نامفهوم و یا هر چیز دیگرى که خوانندگان با آن آشنایى ندارند و ناشناخته است آن‏ها را گیج نمى‏کند. این نکته تنها مؤید آن است که باید مخاطبین خود را خوب بشناسیم.
13- هیچ‏گاه از کلمات بلند به‏جاى یک کلمه کوتاه استفاده نکنید.
کلمات چند بخشى اعتبار علمى بیشترى ندارند.
14- از صنایع ادبى و عبارات داراى ابهام دورى کنید.
طیف خوانندگان مجلات علمى، بین‏المللى است.
15- از جملات با ساختار مجهول کمتر استفاده کنید.
از جملات معلوم استفاده کنید، چراکه تأثیر بیشترى دارد و بى‏واسطه است. ساختارهاى مجهول مى‏توانند مبهم و گنگ باشند.
16- از کاربرد واژه‏هاى بیگانه، فنى یا مشکل دورى کنید.
17- با دقت از حروف اختصارى استفاده کنید.
یک مقاله داراى حروف اختصارى زیاد را انتخاب کنید و کلمات کامل را به‏جاى حروف کوتاه شده بنویسید در این حالت ممکن است برخى ساختارهاى عجیب و غریب آشکار شود.
حروف اختصارى شناخته‏شده مجاز هستند؛ اما خواندن مقالاتى که پر از حروف اختصارى ناآشنا و گمراه‏کننده است مشکل است.
همیشه در اولین مرتبه‏اى که از یک حرف اختصارى استفاده مى‏کنید، عبارت کامل آن را بنویسید.
18- حروف اضافه بهتر از سلسله‏اى از کلمات هستند.
اجازه ندهید استفاده از کلمات مخفف باعث شوند معناى آنچه را که مى‏نویسید گنگ یا مبهم بماند.
19 در انتخاب پیشوندها مواظب باشید.
20- کلمات سرگردان‏
مطمئن باشید که کلمات و عبارات تغییر دهنده به روشنى به کلمه تغییر یافته اشاره مى‏کند.
21- ضرورى بودن ذکر منبع و مرجع
در نوشتن مقاله اگر سخنى، ایده‏اى یا اندیشه‏اى را از یک مؤلف و صاحب‏نظر نقل مى‏کنید، حتماً خواننده باید از منبع و مرجع آن سخن آگاه شود.
22- رعایت آداب و احترام
جسارت، توهین، طعنه و... به مؤلفان و صاحب‏نظران دیگر در مقالات انتقادى هیچ جایگاهى ندارد.
23- رعایت قواعد نگارشى
نقطه، ویرگول، نقطه‏ویرگول، دو نقطه، علامت تعجب، علامت سؤال و...
 

سایت فصلنامه علمی و تخصصی حبل المتین ، مقاله 16، دوره چهارم، شماره دوازدهم، پاییز 1394، صفحه 192-212 ، نویسندگان راهب عارفى میناآباد